Politicas Socio-Laborales: Costa da Morte

Indice · I. ANTECEDENTES E FORMULACIÓN TEÓRICA · 19
1.1. Orixes e antecedentes dos Bancos de Tempo · 20
1.2. Qué é un Banco de Tempo · 22
II. A PRÁCTICA DOS BANCOS DE TEMPO · 29
2.1. O ámbito normativo-regulamentario. A xestión para a posta en marcha · 30
Redes Comunitarias de Apoio á Conciliación · Guía Práctica para a Implantación
Redes Comunitarias de Apoio á Conciliación · Guía Práctica para a Implantación

4
•
Espacio físico: ubicación, tamaño e dotación básica III. PROPOSTA PARA IMPLANTAR UNHA REDE MUNICIPAL: MODELO · 45
3.1. Presupostos de partida conceptuais-metodolóxicos · 45
Redes Comunitarias de Apoio á Conciliación · Guía Práctica para a Implantación Presentación
A intervención pública na regulación dos tempos permite abrir un profundo debate social co obxetivo de incorporar os tempos de coidado e da reproducción ao ámbito do público e do político.
Un debate que é evidente despertou o interese da sociedade galega o que nos permite asegurar que a consecución da igualdade entre homes e mulleres iniciou no noso país un novo rumbo, que adquire unha envergadura que vai favorecer que o debate sobre os tempos saia do círculo de especialistas para situalo a escala social.
Esta reflexión toma unha dimensión máis institucional ao promover que se leven a cabo accións a nivel de colectividades locais recoñecendo aos municipios a posibilidade de administrar de forma autónoma os tempos públicos e privados da súa cidade segundo as necesidades e as esixencias da cidadanía.
Integrar na axenda política da comunidade autónoma e dos concellos de Galicia todos estes cuestionamentos é o resultado dun fondo debate que tivo os seus inicios no seo do movemento de mulleres e que hoxe en día é asumido xa polos poderes públicos.
O noso obxectivo coa formulación dos bancos de tempo como unha parte fundamental do noso desenvolvemento lexislativo é achegar solucións a esa inxustiza tan xeralizada que puxo secularmente sobre os hombros das mulleres os traballos non computables, unha disfunción social que provoca un profundo malestar en amplios colectivos de cidadanía.
Pretendemos colocar o problema no seu sitio que non é outro que o de trasladar a suposta responsabilidade individual das mulleres á sociedade.
A nosa obriga como poderes públicos é a de reorganizar socialmente, da forma máis xusta, a compatibilidade entre traballos de producción e de reproducción e coidados, en definitiva, asumir que nin a reproducción da especie nin a sostenibilidade da vida humana corresponde en exclusiva á metade da humanidade.
5 Redes Comunitarias de Apoio á Conciliación · Guía Práctica para a Implantación 6
Son polo contrario, tarefas que deben ser asumidas pola sociedade e facilitadas polas institucións públicas.
É tarefa das políticas públicas crear as condicións para que mulleres e homes podan desempeñar as tarefas domésticas e de coidados e as mercantís, coa vista posta en que esta nova reorganización ten que pasar pola repartición entre varóns e mulleres das tarefas de reproducción e polo establecemento de políticas públicas que persuadan aos distintos actores sociais de que estamos ante un reto colectivo.
O debate sobre os tempos formulado polas mulleres ante a necesidade de compaginar os tempos de vida e de traballo permitiu asumir aos poderes públicos estas demandas de armonización de horarios privados e públicos.
Cambiar os tempos para mellorar a vida. Esta é a proposta e a vindicación actual. A posibilidade de vivir plenamente os diferentes tempos require a proposta de novidades metodolóxicas que faciliten a mulleres e homes a construción do seu proxecto vital adaptándoo á súa situación social e familiar, que permitan que cada persoa sexa cidadana do seu propio tempo.
Neste senso, os bancos do tempo son sistemas de intercambios locais que contribúen a crear vínculos sociais, que toman como única unidade de conta para os intercambios de servizos o valor tempo, que facilitan a xestión do cotidiá.
Este sistema de intercambio pon ademáis en valor un tempo, o empregado polas mulleres en mellorar a vida, tradicionalmente desvalorizado e polo tanto inexistente nos diferentes cómputos económicos. A través dos bancos de tempo adquire o mesmo valor que outras actividades dignificadas e salientables desde unha perspectiva de mercado.
Son un instrumento colaborador das medidas publicas destinadas á conciliación da vida persoal, familiar e laboral que non perseguen a sustitución doutras medidas necesarias para fomentar a conciliación senón que as complementan.
No conxunto do debate público sobre os tempos sociais, esta experiencia de economía solidaria, permitirá recoñecer na práctica, a articulación complexa dos tempos de traballo, de ocio, parentais, domésticos e colectivos.
Redes Comunitarias de Apoio á Conciliación · Guía Práctica para a Implantación 7
Para o goberno de Galicia é importante dar forza de lei a unha iniciativa en expansión e con resultados moi positivos, trasladando a centralidade do tempo fora do ámbito laboral, mellorando a calidade de vida das mulleres e dos homes, construíndo espazos de convivencia solidarios, amables e igualitarios.
Posibilitando en definitiva que o exercicio da cidadanía que supón esta iniciativa desvele que
outro tempo é posible.
Ricardo Varela Sánchez
Conselleiro de Traballo
Redes Comunitarias de Apoio á Conciliación · Guía Práctica para a Implantación 9 Fundamentación
Nos últimos anos o debate social sobre o "tempo de traballo asalariado" e a chamada "conciliación da vida familiar e laboral" adquiriu unha forza importante, motivado principalmente pola masiva incorporación das mulleres ao ámbito do público, debate que foi abordado casi exclusivamente sobre o volumen de horas traballadas.
A este importante debate se suma o feito de que nas sociedades occidentais, e tamen na nosa comunidade, se detecta un reforzamento das correntes neoliberais que expropiando o valor do mérito e do esforzo, e prescindindo do seu carácter emancipador, obvian que a medición das capacidades dos individuos non pode facerse da misma forma entre colectivos que parten de posicións diferentes.
En consecuencia, a analise da realidade, a constatación deste reforzamento, e en especial da súa repercusión no mercado de traballo, esixe desde unha firme posición política, se queremos comprender e modificar as realidades, terá que ser a través dun enfoque diferente.
Un enfoque que englobe a totalidade dos aspectos socio-económicos que participan no proceso de reproducción e de sostenibilidade da vida das persoas.
E desde este enfoque non se pode prescindir dos significativos cambios sociais que impulsaron as mulleres nas últimas décadas, cambios que permitiron romper coa incuestionada estrutura familiar tradicional, profundamente conservadora.
Cambios que fixeron posible introducir a idea de que o equilibrio entre o interese persoal e a responsabilidade colectiva, non pode alcanzarse coa simple asignación aos homes dos espazos relacionados co mercado laboral, e ás mulleres co traballo dos coidados e do fogar.
Ao longo da historia da loita polo dereitos dos traballadores e traballadoras, escoitamos ata a saciedade que cando desaparecera a desigualdade económica dos pobos, desaparecería a desigualdade entre homes e mulleres.
Redes Comunitarias de Apoio á Conciliación · Guía Práctica para a Implantación 10
Escoitamos e promovimos, na procura da igualdade, que a "emancipación dos traballadores" nunca "deixaría fóra ás mulleres".
Pero a realidade é moi tozuda, e o seu análisis actual indicanos que, se ben a desigualdade económica non desapareceu, o colectivo mais prexudicado no ámbito das relacións laborais e o seu acceso e promoción no mercado de traballo, segue sendo o que ten
Introducir a ideoloxía da igualdade na teoría económica puxo as bases para iniciar a reorganización dos tempos e dos traballos, e cada vez son máis as voces que consideran superado un modelo de desenvolvemento que se mide únicamente en termos económicos.
Cada vez son máis numerosas e elevadas as voces que reclaman que se amplíen os indicadores do progreso con outros elementos que son máis cercanos á vida das persoas: o benestar, os coidados, os intereses persoais…
Nestes tempos de transformacións económicas e sociais temos visto como paulatinamente dende alguns sectores se quiso desvalorizar a vida e as súas necesidades, como foi crecendo a ambición de sustituir o desenvolvemento humano por un sistema social donde a economía deviene insostible e a política se inhibe da sua capacidade reformadora.
Se pese a todo a vida continuou, é porque nun nivel invisibilizado pero material, a tarea civilizadora das mulleres estableceu unha ponte entre a percepción deformada da realidade, e as necesidades de desenvolvemento das sociedades.
Pero as mulleres, ben chamadas
Esto nos conducíu no último cuarto do século XX a presenciar e participar nun debate social sobre o traballo asalariado e a chamada "conciliación da vida
rostro de muller. malabaristas da vida, expresan tamén, de maneira cada vez máis visible, a súa demanda de acceso á esfera pública do traballo asalariado, cuestionando que as responsabilidades que lles foron historicamente asignadas en relación co traballo doméstico, sexan da súa exclusiva responsabilidade. Redes Comunitarias de Apoio á Conciliación · Guía Práctica para a Implantación 11
familiar, persoal e laboral" que está adquirindo unha forza imparable pero que abórdase desde un punto de vista totalmente parcial.
Este debate, e consecuentemente as medidas de intervención que se formulen, deben abordar dúas novas dimensións concretas.
A primeira é a interrelación entre a distribución dos tempos do traballo asalariado, as necesidades de atención ás persoas e o funcionamento das cidades e os seus servizos.
Ámbitos que funcionan de forma totalmente autónoma, sen ter en conta que trás cada un destes espazos, estamos os mesmos homes e as mesmas mulleres.
A segunda consideración é que actualmente o debate está centrado nas necesidades económicas e de producción de bens e servizos, mentras que a atención ás persoas queda totalmente oculta e consecuentemente infravalorada.
¿Cómo se explica a invisibilidade do traballo familiar e doméstico? Se esta actividade realizada no fogar é tan importante para mulleres e homes, ¿por qué se fixo invisible?
¿Por qué non tivo o recoñecemento social que lle corresponde? Actividades que aínda impregnan, casi en exclusiva, o discurrir da vida de moitas mulleres, e que mediatiza as súas posibilidades no acceso aos recursos sociais, económicos, políticos e laborais.
En Galicia a meirande parte da poboación ve garantida a súa supervivencia e benestar a través de redes familiares constituídas maioritariamente por mulleres, sen que iso fose obxecto ata agora dunha análise contable dos fogares e as familias como axentes económicos activos, e non só como axentes pasivos ou consumidores.
A pregunta que debemos formular e ¿si pode unha sociedade fundamentada no principio de igualdade permitir que as políticas de desregulación e flexibilización do mercado laboral, e a súa adaptación dos tempos de traballo aos
Redes Comunitarias de Apoio á Conciliación · Guía Práctica para a Implantación 12
requerimentos de maior eficiencia e productividade das empresas, sigan tendo efectos negativos sobre a calidade de vida das persoas?
Sobre todo de aquelas, as mulleres, as que o costume e a estructura social, lles impoñen facer compatible esa flexibilización coas responsabilidades do sostenimiento da vida.
A nosa principal pretensión dende o governo, está vinculada ao cambio de rumbo nas políticas de emprego da nosa comunidade, e a articulación dun novo marco normativo, que permita a consolidación, nos próximos anos, dun tecido productivo sustentado no principio de igualdade.
Esta situación require urxentes respostas da sociedade, da poboacion en xeral, das súas institucions,
pero sobre todo dos seus e das súas gobernantes.
E o primeiro paso radica en recoñecer o evidente: a existencia de profundas contradiccións entre o proceso de producción de mercancías e o traballo familiar; entre o obxectivo de acadar uns niveis mínimos de calidade de vida das persoas e a voraz búsqueda de ganancias;
entre a lóxica dos coidados e a lóxica do beneficio.
Só unha perspectiva global que considere a necesaria interrelación dinámica entre familias-mercado e cidades, permitirá captar o fenómeno en toda a súa complexidade.
Polo contrario os enfoques e análises parciais centrados no mercado laboral que relegan as tarefas de coidados a unha categoría sen importancia social nin económica, están incapacitados para ofrecer verdadeiras alternativas de cambio a sociedade.
Para a Consellería de Traballo a reproducción humana e a súa vinculación co traballo remunerado, constitúese en moito máis que nun problema privado das mulleres, e considérase que debe ser obxecto de CONTRATACIÓN E NEGOCIACIÓN POLÍTICA, E AS SÚAS POSIBLES SOLUCIÓNS DEBERÁN SER COLECTIVAS E PÚBLICAS.
Redes Comunitarias de Apoio á Conciliación · Guía Práctica para a Implantación 13
Introducir este debate, de trascendental importancia no ámbito político, levounos a propoñer o Parlamento a Lei do Traballo en Igualdade das Mulleres de Galicia, pero a intención do Goberno non foi facer unha lei que favoreza únicamente ás mulleres.
Queremos coa Lei do Traballo en Igualdade das Mulleres de Galicia beneficiar á sociedade en xeral, porque non podemos por máis tempo prescindir e excluir ás mulleres dos ámbitos económicos, dos ámbitos políticos, dos ámbitos sociais e culturais.
E porque non podemos tampouco prescindir, por máis tempo, dos homes nos ámbitos relacionados coa vida, e evitar que o desempeño dun determinado desenvolvemento profesional lles impida exercer o dereito a ter unha vida propia.
Esta limitación é o que foi, ata de agora, o denominador común da vida laboral das mulleres, sexa cal sexa a súa posición no ámbito do emprego: nos últimos escalóns da pirámide laboral e aínda tamen para aquelas que ostentan unha posición privilexiada nas empresas.
Por iso na Lei recoñécese a conciliación da vida persoal, familiar e laboral como o dereito de homes e mulleres á configuración do seu tempo, articulando políticas destinadas no só á conciliación, senón á
Políticas e medidas, as que poñeremos en marcha:
-que permitirán a homes e mulleres participantes en cursos de formación profesional, á atención de menores e maiores dependentes,
-que posibilitarán os tempos precisos a traballadoras e traballadores para a asistencia e acompañamento a sesións de técnicas de preparación ao parto, tratamentos de fecundación asistida ou exames prenatais,
-que prevén a ampliación do permiso de lactación para homes e mulleres
-que impulsarán a instalación nos ámbitos laborais de salas de lactación para mulleres e homes, e de repouso para traballadoras embarazadas
-que favorecerán a flexibilización da xornada por motivos de atención a familiares dependentes,
corresponsabilidade compartida entre homes e mulleres nos ámbitos productivos e reproductivos.Redes Comunitarias de Apoio á Conciliación · Guía Práctica para a Implantación 14
-que amplíarán o permiso por paternidade a 14 días co ánimo de favorecer a corresponsabilidade,
-que garantirán os mesmos dereitos de conciliación para aqueles que contraxeran matrimonio con persoas do seu mesmo sexo, ou que convivan nunha relación análoga á conxugal.
-ou que contemplan permisos para solucionar as xestións necesarias derivadas de situacións de ruptura de parella.
Contamos para todo elo coa firme disposición da administración autonómica como principal garante e modelo na mellora das condicións de vida e traballo dos homes e mulleres de Galicia.
Contamos da mesma maneira coas asociacións, sindicatos, grupos e empresas que están persuadidos da necesidade de facer converxer o seu propio interese co interese da sociedade, introducindo os parámetros de tempo e traballo nas accións que desenvolverán no marco de plans de igualdade empresariais.
E contamos tamén co compromiso dos concellos e da FEGAMP para a introducción da regulación dunha medida novidosa como son
As mulleres levaron á sociedade civil o debate de cambiar os tempos para mellorar a vida, e esta proposta toma unha dimensión institucional a través desta Lei, que impulsará a posibilidade de administrar de forma autónoma os tempos da cidadanía.
Damos forza de Lei a esta medida, destinada a que no futuro, na nosa comunidade se leve a cabo a administración do tempo, considerado como ben escaso e de gran valor, e conte para elo coa participación dos concellos e de toda a cidadanía.
Os Bancos do Tempo tentan de visibilizar os contidos e as dimensións do traballo doméstico, o uso diferencial do tempo entre homes e mulleres, en definitiva, tentan priorizar a vida cotidiana nas líñas políticas do goberno de Galicia.
Son instrumentos innovadores da política social a escala local, arraigados no territorio e cercanos ás persoas que farán emerxer novas necesidades e formular novos modelos para a súa solución.
OS BANCOS DE TEMPO. Redes Comunitarias de Apoio á Conciliación · Guía Práctica para a Implantación 15
Os bancos do tempo pretenden fomentar a resolución das necesidades da vida diaria de forma solidaria baseándose no tempo como unidade de intercambio independentemente do servizo que se ofreza ou se reciba. O tempo é a riqueza fundamental e, polo tanto, a unidade de valor.
Apoiamos con esta iniciativa o fomento na comunidade dos servizos de cooperación entre mulleres e homes, entre persoas de todas as idades dispostas a intercambiar o seu tempo e as súas habilidades.
Estes intercambios utilizados a cotío polas mulleres, tomarán unha forma máis organizada, mais accesible e respaldada pola administración local e autonómica.
As prioridades desta iniciativa establécense en torno a dous eixos fundamentais:
A primeira e promover a igualdade de oportunidades dando maior visibilidade ás tarefas tradicionalmente asumidas polas mulleres.
E a segunda é favorecer o debate público sobre os tempos sociais.
Esta experiencia de economía solidaria, permitiranos coñecer na práctica, a articulación complexa dos tempos de traballo, de ocio, parentais, doméstico e colectivo, trasladando a centralidade do tempo fóra do ámbito laboral, mellorando a calidade de vida das mulleres e dos homes, e construindo espacios de convivencia igualitarios.
Para elo se asume expresamente o compromiso de apoiar o financiamento dos custos que conleve aos concellos a posta en marcha dos mesmos a través de normas que serán promovidas tras la aprobación polo Parlamento de Galicia da mentada lei.
Todo elo porque os conceptos de conciliación, corresponsabilidade e traballo están irremediablemente ligados, e o mercado laboral non pode estar por encima da vida, nin os homes poden diseñar os seus proxectos de vida sobre a escravitude doméstica das mulleres.
Redes Comunitarias de Apoio á Conciliación · Guía Práctica para a Implantación 16
Esta proposta recolle as reivindicacions do movemento de mulleres que se sentiu con intensidade nas institucións sociais, e nas axendas políticas. E se sentíu porque chega á raíz da sociedade e ao núcleo do que somos, e porque é irreversible.
Nada hai de inevitable na historia, pero a igualdade non emana espontáneamente nas sociedades; hai que crear as condicións que a fagan posible. E o instrumento máis capaz de desactivar a desigualdade é a vontade política que permita unha nova organización dos tempos, dos recursos e dos espazos.
A vida é unha sen compartimentos estancos; e unha lei que trata de igualar ás persoas no mundo do traballo non pode olvidar a vida cotiá, polo que esta lei, a Lei do Traballo en Igualdade das Mulleres de Galicia, pretende levar tamén o cotidiano, o doméstico, o familiar aos máis altos niveis de decisión política.
Se olvidamos que a vida é indivisible non corrixiremos as desigualdades, senon que elevaremos as barreiras da discriminación.
Non se pode lexislar sobre o afecto, sobre o compromiso cos demais, ou a solidaridade. Pero sí se poden establecer medidas que sitúen a vida de homes e mulleres no centro da acción política,
Un governo que ten a mirada posta na consolidación dun novo
que leven á democracia ao corazón da vida cotidiana. Este é o compromiso asumido coa sociedade polo governo de Galicia, unha sociedade que poderá percibir que todavía é posible ensanchar os límites da democracia. CONTRATO SOCIAL.Redes Comunitarias de Apoio á Conciliación · Guía Práctica para a Implantación 17 Introducción
Na Lei 2/2007, do 28 de marzo, do Traballo en Igualdade das Mulleres de Galicia, aprobada polo Parlamento galego o día 13 de marzo de 2007, recóllese no marco do Título VI sobre a "Promoción autonómica das medidas municipais de conciliación" un Capitulo I dedicado a "Os bancos municipais de tempo",
No contexto desta Lei, a Xunta proponse, a través da Consellería de Traballo, elaborar u documento que constitúa unha ferramenta práctica para uso dos concellos de Galicia que facilite a labor da creación de bancos municipais de tempo.
Neste senso, o documento que se presenta, da conta do funcionamento e a práctica dos Bancos de Tempo en todas as súas dimensións, a saber, formulacións e presupostos teóricos, organización e servizos que se ofrecen, así como valoracións das experiencias levadas a cabo, ao tempo que fai recomendacións ou propostas sobre os pasos necesarios para a súa posta en marcha e desenvolvemento.
Para iso, este documento estrúturase en tres partes:
I. Antecedentes e formulacion teórica
II. A práctica dos Bancos de Tempo
III. Proposta de modelo para a implantación dos bancos municipais de tempo
Na primeira delas faise un breve percorrido sobre as orixes e antecedentes dos Bancos de Tempo así como de outras experiencias susceptibles de comparación que sinalan as distintas dimensións ás que resposta un Banco desta natureza, para, a partires de ahí, determinar que é un Banco de Tempo, establecendo unha definición desa organización, as súas características e dinámica, etc.
Trátase polo tanto dunha aproximación sobre os presupostos teórico-prácticos que sustentan os Bancos de Tempo, de maneira que se aportan as claves dese tipo organizacións, de cara a entender a súa práctica e organización.
Redes Comunitarias de Apoio á Conciliación · Guía Práctica para a Implantación 18
Na segunda parte, desbrózanse os aspectos relativos ao funcionamento, tanto desde o punto de vista da práctica diaria; detallándose nun primeiro apartado os aspectos que se poden denominar normativo-regulamentarios e, nun segundo apartado, aqueles de carácter estrutural e organizativo. Así mesmo, recóllense elementos, a modo de leccións aprendidas, que axudan a definir o modelo de intervención para a posta en marcha da experiencia que se propón.
Na terceira parte e, unha vez explorados os Bancos de Tempo e a súa práctica así como os mandatos da Lei do Traballo en Igualdade das Mulleres de Galicia, debúxase un modelo de Bancos de Tempo sustentado nos presupostos conceptuais e metodolóxicos derivados da análise de ambas formulacións.
Redes Comunitarias de Apoio á Conciliación · Guía Práctica para a Implantación 19 I. ANTECEDENTES E FORMULACIÓN TEÓRICA
En 1986 as mulleres italianas elaboran a "Carta das mulleres", documento precedido por un foro denominado "O tempo das mulleres". En 1987 se suceden distintos seminarios, para debater socialmente sobre a utilización dos tempos por parte de homes e mulleres.
Estas iniciativas son o xermen da proposta de Lei "As mulleres cambiamos os tempos" que en outubro de 1990 levan ao parlamento italiano e que propón a regulación dos tempos.
Este fallido pero importante proxecto de Lei, é produto das experiencias temporais das mulleres, que se sustentan nunha división sexual do traballo que fomenta a doble xornada para moitas delas e/ ou a imposibilidade de acceder a un emprego en igualdade de condicións cos varóns. Neste senso, a lei italiana o que se propoñía era establecer unha nova organizacón da sociedade que superase a radicalidade dos roles e a
"exclusividade" das tarefas de coidado para as mulleres.
Se ben, a finalidade desta proposta, é o goberno do tempo, recoñece tres principios:
• O dereito das cidadáns e dos cidadás ao autogoberno individual do tempo no marco dunha renovada solidaridade social;
• O dereito da cidadanía á libre expresión da propia persoalidade no recoñecemento da complexidade da vida humana: o traballo, o coidado doutras persoas, a formación, o tempo libre, a vida afectiva e de relación;
• O dereito de toda a cidadanía, homes e mulleres, nenas e nenos, persoas maiores, persoas afectadas por diversidade funcional e suxeitos sen autonomía, ao coidado, entendendo por elo o dereito a recibir e prestar coidado e a dispoñer dos servizos, dos recursos e do tempo necesarios para o exercicio de tales dereitos.
Sinálase ademáis que para responder axeitadamente a estes principios, tanto as institucións estatais, autonómicas e locais, as partes sociais, a administración
Redes Comunitarias de Apoio á Conciliación · Guía Práctica para a Implantación 20
pública e as empresas, como os suxeitos públicos e privados, teñen o deber de promover:
•
a superación da división sexual do traballo;
Aínda que a proposta de lei italiana foi rexeitada, a súa tramitación supuxo un revulsivo para a sociedade, non só porque foi a primeira vez que se propuxo unha regulación de tempos, senón sobre todo porque abriu un debate de profundo calado, incorporando os tempos do coidado e da reproducción no ámbito do público e da política, como nunca antes se fixera.
1.1 Orixes e antecedentes dos Bancos de Tempo
O "malestar de tempo" que mostran as mulleres para organizar a súa vida, que se fundamenta na idea de equilibrar o tempo do coidado e do traballo remunerado, se conceptualizará finalmente, na pasada década como "A
Os bancos de tempo hai que contextualizalos neste proceso no que a dimensión temporal se torna categoría e se inauguran as denominadas
Neste amplo proceso de reflexión e de renovación que representa o debate dos tempos de vida e traballo inaugurado, os bancos de tempo se convirten nun instrumento novidoso, imaxinativo e práctico de gran interese para atender
conciliación da vida laboral, persoal e familiar" que se convertirá nun obxectivo prioritario nos Plans de Acción da Unión Europea, así como nos Plans de Igualdade de Oportunidades entre homes e mulleres do Estado Español e nun dos catro piares da Estratexia Europea polo Emprego en España. Neste senso, pódese afirmar que a dimensión adquire carta de natureza na axenda política da pasada década e se torna nunha das bases das políticas de igualdade de oportunidades.cronopolíticas ou políticas de tempo, iniciadas nos anos 80 pero que se expanden e se consolidan nos 90, e cuxo referente o constitúe a citada proposta de lei de iniciativa popular, xestada polas mulleres italianas nesa década.Redes Comunitarias de Apoio á Conciliación · Guía Práctica para a Implantación 21
algunhas necesidades "non resoltas" polo mercado e unha organización tradicional da sociedade. É decir, convírtense nunha ferramenta que favorece ou axuda a resolver a recentemente denominada "conciliación da vida laboral e familiar".
Por outro lado,
Non obstante as súas orixes,
teñen un marcado carácter solidario xa que se apoian nun modelo de intercambio non dinerario que, ademáis, fai visible o ámbito reproductivo e permite crear redes de axuda e colaboración na veciñanza ou espazo no que se ubique. E, sen dúbida, apostan ou contribúen a incidir nun modelo organizativo alternativo ou diferente. presentan cierto paralelismo cos Sistemas de Intercambio local (SEL), que se inician en Canadá nos anos 30 do século pasado. Nestas organizacións, o intercambio se realiza sobre o valor do traballo, que se calcula segundo o tempo consagrado á actividade de que se trate. Estas iniciativas se sustentan na idea de constituir unha economía alternativa e solidaria. Neste senso, trátase tamén de propostas que pretenden organizar a sociedade sobre outros valores ou valores que ata o de agora non se tiñan considerado. Por iso, presentan moitos elementos en común tanto no que se refire á organización, ao tipo de servizos que prestan, como á filosofía que os fundamenta.
Hai diferentes sistemas de bancos de tempo, no senso de que aínda que todos teñen en común a utilización do tempo e o intercambio persoal, se diferenzan na utilización ou non de sistemas paramonetarios de equivalencia, como por exemplo, o modelo británico que conta con moedas simbólicas
España incorpórase a esta práctica social ben entrada xa a década dos 90. Iníciase en Barcelona na segunda metade de dita década e se extende, con relativa rapidez, por outras cidades de Cataluña e tamén en Madrid, Pamplona, Sevilla, Zaragoza e distintos municipios de menor tamaño. A rede actual española de Bancos de Tiempo estímase nunha cuarentena de municipios, aínda que non se coñece con exactitude o seu número, espallados por todo o Estado. A nivel mundial se estima que hai máis de 300 bancos de tempo.
, ou o modelo dos bancos de tempo de Estados Unidos denominados "time dollars".Redes Comunitarias de Apoio á Conciliación · Guía Práctica para a Implantación 22
En España, moitos dos bancos ou unha maioría deles, foron impulsados desde organismos de igualdade ou desde o movemento asociativo de mulleres. Noutros casos foron promovidos por entidades locais en colaboración con asociacións, beneficiándose así das redes de voluntariado de que dispoñen as organizacións. As opcións son tantas como as distintas realidades e a iniciativa permiten. Existen tamén outros tipos de Bancos de Tempo, nos que a dimensión de igualdade entre mulleres e homes non ten tanto protagonismo, como os bancos escolares de tempo e outros de natureza similar.
No caso de Galicia, é a Lei 2/2007, do 28 de marzo, do Traballo en Igualdade das Mulleres de Galicia a norma que desenvolve os bancos de tempo municipais. Esta medida novidosa é pioneira na introducción nunha norma legal do dereito gobernabilidade do tempo por parte da cidadanía. Por primeira vez o tempo privado e o tempo público son elementos considerados polos poderes públicos coa entidade suficiente como para formular un regulamento dos mesmos que garanta desde a acción política a igualdade e a visibilización e valoración de tempos, fundamentalmente os das mulleres, ata agora carentes de valor.
1.2 Que é un banco de tempo
Para saber qué é un Banco de Tempo, partirase dunha definición para explorar despois a súa dinámica de funcionamento, os servizos que ofrece e as características máis importantes que o determiñan, de forma que se poida adquirir unha idea clara do seu concepto e ámbito de actuación, así como das claves para o seu funcionamento.
Definición
A primeira tarefa para elaborar unha definición é analizar o significado das palabras que a compoñen. Así:
•
Banco, para o caso que nos ocupa, a acepción que resulta máis adecuada é "establecemento público de crédito, dedicado especialmente a fomentar as operacións comerciais a curto prazo para dar facilidades de pago en transaccións modestas"Redes Comunitarias de Apoio á Conciliación · Guía Práctica para a Implantación 23
•
Polo tanto, Banco de Tempo remite a un
Tempo, entre as súas múltiples acepcións, figura a de "oportunidade de facer algo". E tamén "espazo libre de que se dispón para dedicarse a determinada ocupación". lugar donde se acumula ou deposita tempo para dispoñer del segundo as necesidades. Neste senso, trataríase loxicamente dunha organización vinculada co tempo, cuxa moneda simbólica é o tempo.
É tempo o que se demanda e se obtén nesta organización. É o tempo o que se intercambia.
Una primeira definición, como a que realiza "o Banco de Tempo on-line", a saber, é un "
Para arroxar máis luz sobre este tema, pódense revisar outras reflexións teóricas e prácticas de distintas autorías e identificar os elementos comúns que poidan poñer de manifesto, así como deternos nos específicos, de maneira que construamos e consensuemos unha definición ampla e contrastada.
centro de distribución de tempo", parece adecuada e ofrece unha idea básica do que é un Banco de Tempo, pero resulta, sen dúbida, insuficiente.
§
Temps i ciutat o define como "un centro de intermediación e intercambio de recursos entre un determinado colectivo de persoas que opera ao marxe dos mecanismos formais do mercado ou mercado formalizado" Esta definición aporta máis información, non só é un centro senón que require dun conxunto de persoas con certa ideoloxía ou actitude ou predisposición a impulsar unha nova forma de relación, ao marxe do mercado, é decir, unha vontade de transformación ou de cambio.
§
A Banca de Tempo italiana, engade elementos de intereses cara á definición que estamos a construír, cando sinala que "está composta por un grupo de persoas que cambian bens espontaneamente, servizos e saberes". Apunta pois a idea de que o Banco de Tempo é un lugar para o intercambio máis alá dos servizos, tamén dos saberes. E igualmente que recollen outras reflexións, o énfasis ponse no tempo ao sinalar que "A unidade de valor é o tempo pois é a riqueza principal". Redes Comunitarias de Apoio á Conciliación · Guía Práctica para a Implantación 24
§
Na web Consumer.es, nun artigo da súa sección de Economía solidaria, dedicado aos Bancos de Tempo, insiste no xa exposto, sinalando que "o fundamento destas formas de asociación é o intercambio de tempo". Aínda que introduce a idea de asociación, que ata o de agora non se tiña recollido. E continúa, "Dar, recibir e compartir o tempo axuda a resolver necesidades da vida diaria e tamén pode contribuir a crear horas de ocio, xa que logo pode invertirse en acompañamentos a actividades culturais e de tempo de lecer".
Máis adiante engade, os Bancos de Tempo
"están constituidos por grupos de persoas que intercambian o seu tempo para a realización de diversos servizos. É decir, poñen a disposición do resto dos socios e socias unha lista de tarefas que poden ofrecer e unhas horas determinadas de tempo que poden dedicar a esas tarefas. A cambio reciben a dedicación desas mesmas horas noutros servizos que necesitan do resto do colectivo".
A dinámica de funcionamento
Deriva ou
está inspirada, no funcionamento que ten lugar no sistema bancario, sen olvidar que non se trata dunha dinámica mercantil e que non ten cabida o ánimo de lucro, de maneira que non existe a figura dos xuros. É unha organización cuxo valor de cambio é o tempo e a unidade de medida a hora.
Polo tanto, a dinámica de funcionamento se articula en torno ao intercambio de actividades ou servizos, medidos en horas. Como sinalan González e Simon, "Os créditos de tempo é un novo tipo de moeda e é o medio de intercambio que usamos. Unha hora usada en axudar a alguén devenga unha hora de crédito. Os créditos de tempo son depositados nun banco de tempo. Poden ser sacados en calquera momento e gastados nun gran rango de servizos e oportunidades ofrecidas polas demáis usuarias e usuarios."
As persoas que forman parte dun banco de tempo dispoñen sempre dun saldo positivo ou negativo, que se debe manter nun certo equilibrio e se administra ou suministra mediante talonarios de tempo. Para iso, hai establecidos uns periodos de tempo máximos para disfrutar das horas.
Por outra parte, a dimensión ética e solidaria que teñen este tipo de
Redes Comunitarias de Apoio á Conciliación · Guía Práctica para a Implantación 25
organizacións, asegura ou procura que o
tempo se intercambie desde a reciprocidade e a paridade entre as persoas que conforman o banco, evitando que as tarefas a desenvolver sexan unha cobertura de traballo barato, encuberto ou remunerado. Ámbito de actuación
Na medida na que os bancos contribúen, sobre todo, a axudar a resolver cuestións sobre a práctica diaria e cotiá, a cercanía e a vinculación ao contorno, barrio ou pobo, é básica. Por outro lado, a necesaria confianza e coñecemento entre os membros aconsellan unha delimitación espacial e poboacional de certo tamaño, pero, sen dúbida non moi grande. Así mesmo, ao mostrarse como un importante instrumento socializador e cohesionador da comunidade, o limite espacial é determinante para que se consolide e funcione.
O ámbito de actuación determina tamén dous
elementos básicos, a ubicación que debe ter o banco e as dimensións do mesmo. Neste senso, a accesibilidade e un aspecto amigable se mostran determinantes; do mesmo xeito, aínda que non existe unha única fórmula contrastada, aconséllase que o número de membros ou persoas asociadas se sitúe en torno ás 200 ou 250 para garantir o bo funcionamento.
O Grupo promotor e as persoas asociadas
Os bancos de tempo son
iniciativa dun grupo de persoas que se denomina "grupo promotor". En Galicia, a iniciativa correrá a cargo dun concello, unha mancomunidade ou un grupo de concellos, convertíndose nunha iniciativa pública dependente das administraciones ou de outras institucións ou organizacións. É o grupo promotor o que inicia os trámites e xestións para levar adiante a posta en marcha dos bancos, convertíndose así en grupo promotor/xestor mediante a asignación de persoal propio ou a contratación de persoal ao efecto de abordar a realización das tarefas derivadas da implantación dos bancos de tempo.
As persoas asociadas non poden ter, en ningún caso, unha relación contractual; a súa participación ou colaboración nas tarefas do banco, no
Redes Comunitarias de Apoio á Conciliación · Guía Práctica para a Implantación 26 seu caso, tampouco ten un carácter de voluntariado, xa que o voluntariado non ten carácter de intercambio
Así mesmo, cabe sinalar que se está a debuxar a figura de
. Por tanto, o Banco de Tempo non é un lugar no que as persoas poidan practicar o voluntariado. As persoas que participan ou se asocian a un banco de tempo, poden ser de calquera idade, grupo e condición. Caracterízanse polo seu interese en dar e recibir.axente de tempo, como perfil profesional, caracterizado por contar ou dispoñer de bastante "entusiasmo" e unha gran capacidade de relacionarse e comunicarse.
Os servizos que ofrece
Están directamente relacionados coas persoas asociadas ou persoas que o conforman. Non se trata de servizos fixos ou pechados, senón dinámicos que, en función da oferta e da demanda haberá que ir articulando. Hai múltiples listas e información a este respecto, podéndose facer unha primera clasificación, en torno a 7 eixos que é suficiente para coñecer
a natureza dos servizos ou intercambios que teñen lugar:Atención ás persoas
As redes dos Bancos de Tempo
Como todas as organizacións de carácter social ou do terceiro sector, os Bancos de Tempo se constitúen en Redes, de distintos tamaños, para poder intercambiar experiencias, compartir ferramentas e poñer en común as dificultades coas que se encontran e o modo de superalas e así consolidar as súas traxectorias. O desenvolvemento de Internet ten contribuido a favorecer estas redes, de maneira que xa circula pola rede software informático para os bancos de tempo.
Por este motivo,
participar nas redes locais, nacionais ou internacionais, ten Redes Comunitarias de Apoio á Conciliación · Guía Práctica para a Implantación 27 que formar parte da vida dos bancos
No caso de Italia, país no que as cronopolíticas teñen alcanzado un gran nivel de desenvolvemento, hai que suliñar que ademáis existe, a nivel nacional, o Observatorio Nazionale sulle Banche del Tempo que facilita múltiple información sobre os bancos de tempo dese país.
Con todos estes elementos, pódese apostarpo
. Na actualidade, disponse dunha Rede Internacional e Europea conformada por países como Portugal, Italia, Francia, Reino Unido, Estados Unidos, etc.la seguinte definición para dar conta do que se entende por un banco de tempo: "É un centro, cuxo capital social o conforman as persoas asociadas e as súas potencialidades, no que non cabe o voluntariado; de certo carácter local, que articula un sistema de intercambio, nun entorno dado –un barrio, unha comunidade-, destinado a suministrar servizos e/ou coñecemento, mediante intercambios, cuxa medida é a hora de tempo; co obxecto de facilitar a vida da cidadanía, aumentado o tempo libre das persoas participantes e favorecendo o fomento dos valores solidarios e éticos.
Pero ademáis, debemos, si lle incorporamos a dimensión de xénero, engadir que ten unha dimensión, igualitaria entre homes e mulleres, xa que favorece a conciliación da vida laboral e persoal, ao promover unha nova organización social do tempo, alternativa á lóxica do mercado.
1.3. O modo de valoración dos bancos de tempo
As persoas implicadas de forma directa ou indirecta na práctica dos bancos de tempo, teñen posto de manifesto os aspectos que a continuación se detallan e que terminan por caracterizar ou retratar mellor o que representan os bancos de tempo nos entornos nos que se teñen desenvolvido.
Redes Comunitarias de Apoio á Conciliación · Guía Práctica para a Implantación 28
•
•
•
•
•
Os Bancos de Tempo, ao liberar tempo, se convertiron nun instrumento para a conciliación da vida familiar, persoal e laboral, e aínda que ata o de agora, non aseguran unha maior equidade no reparto de tarefas domésticas no fogar, si supoñen unha descarga de tempo para moitas mulleres. Neste senso, contribuen dunha ou outra forma a mellorar a calidade de vida. Os Bancos de Tempo contribúen a canalizar a sociabilidade das persoas, e evidencian que as persoas non intercambian só por necesidade, senón tamén para compartir afeccións e para facer novas relacións sociais.Os Bancos de Tempo contribúen a xerar capital social, xa que valoran a capacidade e o saber, a tradición e a cultura, aspectos que non teñen valor de mercado.Os Bancos de Tempo fan que se coñeza a xente do propio lugar. Favorecen a relación recíproca e a solidariedade e reforzan as relacións de veciñanza e a cohesión social, descubrindo á outra persoa no intercambio.Os Bancos de Tempo están contribuíndo ao crecemento de redes informais e de confianza na cidadanía.Redes Comunitarias de Apoio á Conciliación · Guía Práctica para a Implantación 29 II. A PRÁCTICA DOS BANCOS DE TEMPO
O funcionamento e organización dun banco de tempo deriva, loxicamente, das formulacións que o inspiraron e está determinado por elas. Así, os
Todos os pasos necesarios así como os requisitos para o bo funcionamento dos Bancos de Tempo son os que se van abordar de seguido.
En efecto, un Banco de Tempo, partindo da hora como unidade base de intercambio dos distintos servizos, presenta para o seu funcionamento, con carácter xeral, os elementos básicos comúns que se expoñen neste capítulo. Non obstante, necesita unha condición que é básica, a saber:
Bancos de Tempo son organizacións pouco xerarquizadas, é decir, de acentuado carácter horizontal, cunha xestión relativamente sinxela e absolutamente transparente, nas que as persoas asociadas teñen que ter unha participación moi activa que responden, non obstante, a unha lóxica de funcionamento para asegurar a súa posta en marcha e desenvolvemento e, fundamentalmente, o seu mantemento e consolidación.
A práctica das experiencias de Bancos de Tempo, require dunha sociedade madura e sensibilizada, que faga de motor e lle dea o impulso necesario; vía iniciativa pública, promovendo mediante a demanda, os mecanismos necesarios para dispoñer do marco normativo e/ou lexislativo adecuado ou constituíndo asociacións/organizacións enraizadas na cidadanía que incidan de forma directa nos ditos cambios.
E non menos importante que o anterior é marcar os límites da súa actuación, de maneira que non se traduza nunha "invasión" de outras actividades:
As actividades susceptibles de intercambio non deben estar vinculadas coa actividade profesional que se desenvolve no mercado, para que non formule problemas de competencia desleal e a transacción non "evada" impostor, por iso, debe de tratarse de intercambios puntuais e non continuos. Os Bancos de Tempo non son expendedores de servizos e non están destinados a resolver a cotidianeidade, senón
Redes Comunitarias de Apoio á Conciliación · Guía Práctica para a Implantación 30 a servir de soporte nunha comunidade dando solucións a situacións que podemos definir como non habituais.
2.1 O ámbito normativo-regulamentario. A xestión para a posta en marcha
No caso italiano, o desenvolvemento das cronopolíticas deu lugar a unha normativa ou corpo xurídico, tanto a nivel estatal como rexional. No caso de Francia, se adscriben á Lei de asociacións de xullo de 1991. No caso de España, non se dispón dunha lexislación específica, de forma que os bancos estanse articulando a través de asociacións ou entidades sen ánimo de lucro, que están suxeitas á Lei Orgánica 1/2002, de 22 de marzo, reguladora do dereito de asociación.
Desde estes presupostos, se dibuxan ou perfilan cinco pasos para a posta en marcha:
•
A inquedanza dun grupo de cidadáns e cidadás derivada da observación do contorno ou de referencias de outras experiencias e/ou de sensibilidades políticas plasmadas en programas ou compromisos políticos, constitúese como o xermen do futuro Banco de Tempo.
O primeiro paso é, polo tanto, a configuración dun grupo de persoas –promotoras- interesadas en montar o Banco de Tempo.
Se a iniciativa é privada, o que fai falla é contar cun grupo de persoas concienciadas e con interese en poñer en marcha unha organización. Se a iniciativa é pública, trataríase de estudar ou procurar as condicións programáticas, normativas ou lexislativas adecuadas que poidan concluir na constitución dun Banco de Tempo.
No esquema seguinte se detallan as entidades privadas e as institucións públicas que están implicadas na práctica dunha ou outra forma, no impulso dos Bancos de Tempo. O impulso pode vir dado por un ou varios grupos ou entidades.

Iniciativa Privada

Iniciativa Pública

A cidadanía

•
• Asociacións veciñais e outro tipo de asociacións
• Sindicatos, ONG,S, etc.
• Fundacións, Colexios, etc.
Comunidade Autónoma

•
• Concello
• Mancomunidade
• Outras institucións públicas locais
• Organismos de Igualdade, etc.

Redes Comunitarias de Apoio á Conciliación · Guía Práctica para a Implantación 31
•
• Coidado do corpo e da saúde
• Tarefas domésticas
• Informática
• Idiomas
• Formación
• Asesoramento/Orientación
• a redistribución do traballo de coidado familiar entre os dous sexos, e entre a sociedade e os individuos;

• o autogoberno individual do tempo;
• O organigrama do Banco: papel e tarefas dos órganos e o persoal

• Instrumentos básicos de traballo

• Organización das actividades

• Sobre as persoas asociadas e as regras de participación

• O tipo de servizos que ofrece un Banco

• Conceptuais

• Metodolóxicos

• Recomendacións de partida

• Fase de inicio

• Fase de posta en marcha

• Fase de inauguración e apertura

• Fase de axuste e consolidación

• Fase de inicio

• Fase de posta en marcha

• Fase de inauguración e apertura

• Fase de axuste e consolidación
4. Bibliografía · 59
3.3. Actividades e tarefas por fases · 53
3.2. Definición das fases de implantación do modelo · 50
2.3. Leccións aprendidas da práctica dos Bancos de Tempo · 41

• Definición

• Dinámica de funcionamiento

• Ámbito de actuación

• O grupo promotor e as persoas asociadas

• Os servizos que ofrece

• As redes dos Bancos de Tempo

• O grupo promotor

• O acto constitutivo do Banco de Tempo

• O grupo promotor/xestor

• Os estatutos/regulamento

• A estratexia de comunicación

2.2. O ámbito da estrutura e organización. A xestión para a práctica diaria · 33

1.3. O modo de valoración dos bancos de tempo · 27

Redes Comunitarias de Apoio á Conciliación · Guía Práctica para a Implantación

Presentación ·

Fundamentación ·

Introducción ·

Politicas Socio-Laborales: Costa da Morte

viernes, 22 de abril de 2011

NOTICIA: el desempleo en el último mes de marzo.

Desglose de actividades de las escuelas taller

jueves, 21 de abril de 2011

Partida presupuestada (escuelas taller)

miércoles, 20 de abril de 2011

Guía práctica para la implantación de Bancos de Tiempo.

Iniciativa Privada	Iniciativa Pública
A cidadanía • • Asociacións veciñais e outro tipo de asociacións • Sindicatos, ONG,S, etc. • Fundacións, Colexios, etc.	Comunidade Autónoma • • Concello • Mancomunidade • Outras institucións públicas locais • Organismos de Igualdade, etc.